In đá

In đá (Lithography) là một kỹ thuật in phẳng truyền thống, sử dụng nguyên lý hóa học "nước và dầu không hòa tan" để tạo bản in trên bề mặt đá vôi. Là tiền thân của công nghệ in offset hiện đại, in đá ngày nay chủ yếu được xem là một loại hình nghệ thuật đồ họa, được các họa sĩ sử dụng để sáng tác các tác phẩm tranh in gốc có giá trị cao.

Góp ý nội dung

Để xây dựng nội dung chất lượng và chính xác, góp ý từ chuyên môn của bạn giúp chúng mình xác thực lại tính chính xác của bài viết cho các bạn đọc.

Cảm ơn bạn đã góp ý nội dung.
Đội ngũ chuyên môn chúng mình sẽ xem xét và điều chỉnh nếu phù hợp.
Thông tin lỗi, vui lòng kiểm tra lại thông tin.
June 16, 2025

Vai trò của In đá trong thực tế

Album CTP (Kỹ Thuật In Ấn)

Trong thời đại công nghệ số, in đá truyền thống không còn được sử dụng rộng rãi trong in ấn thương mại, nhưng nó vẫn giữ một vai trò quan trọng trong nghệ thuật.

  • Nghệ thuật: In đá là một phương pháp phổ biến để các họa sĩ tạo ra các tác phẩm tranh in gốc, có giá trị cao.  Tác phẩm được tạo ra trực tiếp trên bề mặt đá, mang lại cảm giác và đường nét độc đáo mà các kỹ thuật in khác khó có thể bắt chước.
  • Giáo dục: Kỹ thuật này vẫn được giảng dạy trong các trường mỹ thuật để sinh viên hiểu về lịch sử in ấn, các nguyên lý cơ bản của in phẳng và phát triển kỹ năng thủ công.
  • In ấn thương mại: Mặc dù in đá truyền thống không còn phổ biến, nguyên lý của nó đã được phát triển thành in offset hiện đại (offset lithography), công nghệ in phổ biến nhất hiện nay.

Vai trò của In đá trong thực tế

Máy ép in đá

Khi học môn In đá trong chuyên ngành Đồ họa tranh in, bạn sẽ được học các kiến thức từ cơ bản đến chuyên sâu:

Kiến thức cơ sở

  • Lịch sử và nguyên lý in ấn: Tìm hiểu về nguồn gốc của in đá, người phát minh và sự phát triển của nó.
  • Vẽ và thiết kế: Học cách phác thảo và vẽ trực tiếp lên bề mặt đá in bằng bút chì hoặc mực chuyên dụng.

Đá vôi đang được chuẩn bị để in

Kiến thức chuyên ngành

  • Chuẩn bị đá in: Học cách mài, làm sạch và xử lý bề mặt đá vôi để chuẩn bị cho việc vẽ và in.
  • Xử lý hóa học: Đây là phần quan trọng nhất. Bạn sẽ học cách sử dụng các dung dịch hóa học (gum arabic, axit nitric) để tạo ra các vùng kị nước và vùng ưa nước trên bề mặt đá.
  • Kỹ thuật in: Học cách bôi mực, làm ẩm đá và sử dụng máy ép chuyên dụng để chuyển hình ảnh từ đá lên giấy.
  • Tạo bản in màu: Học cách in nhiều bản khác nhau (mỗi bản một màu) để tạo ra tác phẩm in màu hoàn chỉnh.

Một số thuật ngữ chuyên ngành của ngành học In đá
Một số thuật ngữ chuyên ngành của ngành học In đá
1. Nguyên vật liệu và Bản in

In đá (Lithography): Kỹ thuật in phẳng dựa trên sự đối lập hóa học của dầu và nước.

Đá vôi (Limestone): Tấm đá xốp, phẳng, là vật liệu truyền thống để làm khuôn in trong in đá.

Khuôn in (Matrix/Plate): Bề mặt (đá hoặc kim loại) mang hình ảnh được sử dụng để in.

Hình ảnh âm (Negative Image): Hình ảnh được tạo ra trên khuôn in, trái ngược với hình ảnh nhìn thấy trên giấy.

Chuyển giao (Transfer): Quá trình chuyển hình ảnh từ bản vẽ lên bề mặt đá vôi trước khi xử lý hóa học.

2. Phương pháp Vẽ và Xử lý Hóa học

Bút chì in đá (Litho Crayon): Loại bút chì đặc biệt chứa dầu mỡ, dùng để vẽ trực tiếp lên đá, tạo ra vùng bắt mực.

Gom Arabic (Gum Arabic): Dung dịch gốc nước dùng để cô lập các vùng không in, làm cho chúng chỉ nhận nước.

Khắc axit (Etching): Quá trình xử lý hóa học (thường bằng dung dịch axit nhẹ) để làm cho các vùng không in giữ nước tốt hơn.

Dung dịch làm ẩm (Fountain Solution): Hỗn hợp nước và hóa chất dùng để làm ẩm khuôn in, đẩy lùi mực ở vùng không in.

Bột Talc (Talc Powder): Chất bột mịn dùng để bảo vệ hình ảnh gốc trên đá trước khi xử lý hóa học.

3. Thiết bị In và Ép

Máy ép in đá (Litho Press): Máy ép chuyên dụng có cơ cấu thanh gạt (scraper bar) để truyền lực in lên giấy.

Thanh gạt (Scraper Bar): Bộ phận bằng gỗ hoặc kim loại trong máy ép, tạo áp lực đồng đều để chuyển mực từ đá lên giấy.

Lô mực (Roller): Con lăn dùng để trải mực gốc dầu lên khuôn in, mực chỉ bám vào vùng hình ảnh.

Giấy in (Printing Paper): Giấy chuyên dụng (thường là giấy mỹ thuật) dùng để in ấn phẩm in đá.

Cán (Sizing): Quá trình xử lý giấy bằng gelatin hoặc chất khác để giảm độ thấm hút, giúp mực nằm trên bề mặt.

4. Quá trình In và Đa màu

In chồng màu (Registration): Đảm bảo các lớp màu khác nhau (từ các khuôn in khác nhau) xếp chồng chính xác lên nhau.

Bản in gốc (Original Print/Edition): Ấn phẩm hoàn chỉnh được in từ khuôn in và được họa sĩ ký tên, đánh số.

Bản in thử (Proof): Các bản in ban đầu được in để kiểm tra và hiệu chỉnh màu sắc/chất lượng trước khi in số lượng lớn.

Loại bỏ hình ảnh (De-sensitizing): Quá trình làm sạch hoàn toàn bề mặt đá để xóa hình ảnh cũ, chuẩn bị cho bản vẽ mới.

Cơ chế dầu-nước (Grease-water Repulsion): Nguyên tắc hóa học cốt lõi của in đá: dầu (mực) và nước (dung dịch làm ẩm) đẩy nhau.

5. Thuật ngữ Nghệ thuật và Giá trị

Ấn bản giới hạn (Limited Edition): Tổng số lượng bản in được tạo ra từ một khuôn in duy nhất (ví dụ: 50/100).

Chữ ký và đánh số (Signature and Numbering): Cách họa sĩ chứng thực tính xác thực và giá trị của bản in gốc.

Tranh in gốc (Original Print): Tác phẩm nghệ thuật được tạo ra trực tiếp bằng quy trình in (như in đá), chứ không phải sao chép từ một tác phẩm khác.

Bản in của Họa sĩ (Artist's Proof - AP): Số lượng nhỏ bản in thêm, được giữ lại bởi họa sĩ, có giá trị tương đương với ấn bản chính thức.

Studio in (Print Shop/Atelier): Xưởng nghệ thuật chuyên chế bản và in ấn các tác phẩm tranh in gốc.

6. Kỹ thuật In phức hợp

In offset (Offset Lithography): Kỹ thuật in phẳng công nghiệp hiện đại, phát triển từ in đá, sử dụng khuôn in kim loại và lô cao su.

Chroma-Lithography (In màu phức tạp): Kỹ thuật in đá sử dụng nhiều khuôn in (đá) khác nhau để tạo ra các lớp màu phức tạp.

Thạch bản (Stone Lithograph): Bản in được in trực tiếp từ bề mặt đá vôi truyền thống.

In trên kẽm (Zinc Plate Lithography): Sử dụng tấm kẽm kim loại thay cho đá vôi, thường nhanh và linh hoạt hơn cho các dự án lớn.

Quy trình các bước của ngành học In lưới
Quy trình các bước của ngành học In lưới (Screen Printing)
Bước 1: Chuẩn bị Thiết kế và Phim dương bản
Chuyển đổi file thiết kế số thành hình ảnh đơn sắc có độ tương phản cao trên màng film trong suốt. Mỗi màu sắc của thiết kế cần một tấm film dương bản riêng.
Bước 2: Chuẩn bị Khung lưới (Screen Preparation)
Căng lưới (vải lưới) lên khung in một cách chắc chắn. Sau đó, phủ một lớp keo cảm quang (nhũ tương) lên lưới để chuẩn bị cho quá trình phơi sáng.
Bước 3: Phơi sáng và Rửa bản (Exposure & Washout)
Đặt tấm film dương bản lên lưới đã phủ nhũ tương. Dùng ánh sáng tia cực tím (UV) để phơi sáng. Vùng bị che bởi film sẽ không cứng lại; vùng này được rửa sạch bằng nước, tạo ra các lỗ lưới cho mực đi qua (vùng in).
Bước 4: Bịt kín và Hoàn thiện Khuôn in (Blocking Out)
Kiểm tra và bịt kín tất cả các lỗ hổng hoặc khu vực không mong muốn trên lưới bằng keo chặn mực (block-out) để đảm bảo mực chỉ thấm qua đúng khu vực hình ảnh.
Bước 5: Căn chỉnh Màu sắc và Vật liệu in (Registration)
Đặt khuôn in lên bàn in (hoặc máy in tự động). Đối với in nhiều màu, cần căn chỉnh chính xác vị trí của từng khuôn lưới (mỗi khuôn cho một màu) để đảm bảo các màu in chồng lên nhau một cách hoàn hảo.
Bước 6: Tiến hành In (Printing)
Đổ mực in lên một đầu lưới. Dùng lưỡi gạt (squeegee) kéo mạnh và đều mực qua lưới. Lực kéo ép mực xuyên qua các lỗ lưới mở, chuyển hình ảnh lên bề mặt vật liệu in (vải, giấy, v.v.).
Bước 7: Sấy khô và Hoàn thiện (Curing & Finishing)
Sau khi in, cần đưa vật liệu in qua máy sấy nhiệt hoặc sấy UV để cố định mực (curing), đảm bảo mực bám chắc, không bị phai hay bong tróc.

Ngành học có đào tạo môn này

Môn này hỗ trợ công việc tương lai nào?

No items found.

Sau khi học môn In đá, bạn có thể theo đuổi các công việc sau, thường liên quan đến nghệ thuật và giáo dục:

Họa sĩ tranh in

  • Sáng tác và triển lãm các tác phẩm tranh in đá.

Kỹ thuật viên phòng tranh in

  • Làm việc tại các xưởng in nghệ thuật, hỗ trợ họa sĩ thực hiện tác phẩm.

Giảng viên/nghiên cứu viên

  • Dạy và nghiên cứu về nghệ thuật tranh in tại các trường đại học hoặc viện bảo tàng.

Phần mềm sử dụng