Khắc gỗ

Khắc gỗ là một kỹ thuật thuộc ngành điêu khắc và đồ họa, được sử dụng để tạo ra các tác phẩm nghệ thuật. Tùy thuộc vào mục đích, nó có thể tạo ra tác phẩm ba chiều (tượng, phù điêu) thuộc nghệ thuật điêu khắc, hoặc bản in tranh hai chiều thuộc kỹ thuật đồ họa truyền thống, đòi hỏi sự tỉ mỉ và khéo léo cao.

Góp ý nội dung

Để xây dựng nội dung chất lượng và chính xác, góp ý từ chuyên môn của bạn giúp chúng mình xác thực lại tính chính xác của bài viết cho các bạn đọc.

Cảm ơn bạn đã góp ý nội dung.
Đội ngũ chuyên môn chúng mình sẽ xem xét và điều chỉnh nếu phù hợp.
Thông tin lỗi, vui lòng kiểm tra lại thông tin.
June 16, 2025

Vai trò của Khắc gỗ trong thực tế

Tác phẩm điêu khắc gỗ

Trong thực tế, khắc gỗ giữ vai trò quan trọng trong nhiều lĩnh vực:

  • Nghệ thuật và Thủ công mỹ nghệ: Đây là vai trò chính. Khắc gỗ được dùng để tạo ra các tác phẩm tượng, phù điêu, đồ nội thất và đồ thủ công tinh xảo, mang giá trị thẩm mỹ và văn hóa cao.
  • Tranh in: Trong đồ họa, khắc gỗ là một kỹ thuật in nổi truyền thống. Tác phẩm được tạo ra bằng cách in từ một tấm ván gỗ đã được khắc, mỗi bản in đều là một tác phẩm gốc có giá trị nghệ thuật.
  • Kiến trúc: Khắc gỗ được ứng dụng trong trang trí các công trình kiến trúc cổ, đình, chùa, miếu mạo, tạo nên sự uy nghiêm và vẻ đẹp truyền thống.
  • Giáo dục: Kỹ thuật khắc gỗ được giảng dạy để sinh viên mỹ thuật và thủ công hiểu về vật liệu, công cụ và quy trình sáng tạo.

Học môn Khắc gỗ, bạn sẽ được học gì?

Quy trình in tranh khắc gỗ

Khi theo học môn Khắc gỗ trong chuyên ngành Điêu khắc hoặc Đồ họa tranh in, bạn sẽ được trang bị các kiến thức từ cơ sở đến chuyên ngành.

Kiến thức cơ sở

  • Lý thuyết về vật liệu: Học về các loại gỗ khác nhau (độ cứng, vân gỗ, màu sắc) và cách bảo quản, xử lý gỗ.
  • Lịch sử nghệ thuật: Nghiên cứu về các phong cách khắc gỗ truyền thống của Việt Nam và trên thế giới.
  • Sử dụng công cụ: Nắm vững cách sử dụng và bảo dưỡng các loại dao, đục, và các dụng cụ khắc khác.

Kiến thức chuyên ngành

  • Tạo hình và phác thảo: Học cách phác thảo ý tưởng trên giấy và chuyển lên gỗ.
  • Kỹ thuật điêu khắc: Học các kỹ thuật khắc chìm, khắc nổi, đục tượng tròn, xử lý chi tiết và bề mặt gỗ.
  • Kỹ thuật in (đối với tranh khắc gỗ): Học cách khắc trên tấm gỗ để tạo bản in, sau đó lăn mực và in lên giấy.
  • Hoàn thiện tác phẩm: Học cách xử lý bề mặt gỗ sau khi khắc (chà nhám, sơn, vecni) để bảo vệ và tăng tính thẩm mỹ cho tác phẩm.

Một số thuật ngữ chuyên ngành của ngành học Khắc gỗ
Một số thuật ngữ chuyên ngành của ngành học Khắc gỗ
1. Chất liệu và Công cụ Cơ bản

Gỗ (Wood): Vật liệu chính, có nhiều loại khác nhau về độ cứng, thớ và màu sắc.

Đục (Chisel): Công cụ chính có lưỡi thẳng, dùng để loại bỏ vật liệu và làm phẳng bề mặt.

Dao khắc (Gouge/Knife): Dao có lưỡi cong, chữ U hoặc chữ V, dùng để tạo rãnh, đường viền và chi tiết.

Ván gỗ (Woodblock): Tấm gỗ phẳng dùng làm khuôn in trong kỹ thuật đồ họa tranh in.

Thanh gạt (Baren): Dụng cụ tròn, phẳng dùng để xoa, ấn giấy lên ván in thủ công, giúp mực bám đều.

2. Kỹ thuật Điêu khắc Ba chiều

Phù điêu (Relief): Kỹ thuật điêu khắc nổi lên từ mặt phẳng nền, có thể là nổi cao hoặc nổi thấp.

Tượng tròn (Sculpture in the Round): Tác phẩm ba chiều độc lập, có thể xem và thưởng thức từ mọi góc độ.

Đẽo thô (Roughing Out): Công đoạn loại bỏ nhanh phần lớn vật liệu thừa để định hình phác thảo tác phẩm.

Tạo chi tiết (Detailing): Công đoạn chạm khắc các đường nét, hoa văn nhỏ và làm mịn bề mặt cuối cùng.

Sơn son thếp vàng (Gilding and Lacquering): Kỹ thuật hoàn thiện truyền thống, phủ sơn mài và dán lá vàng (hoặc bạc) lên tác phẩm.

3. Kỹ thuật Tranh in Khắc gỗ

In nổi (Relief Printing): Phương pháp in nơi mực bám vào các phần bề mặt nổi cao của khuôn in (ván gỗ).

Khắc dọc thớ (Woodcut): Khắc trên tấm gỗ được cắt theo chiều dọc của thớ, tạo ra đường nét thô, rõ ràng.

Khắc ngang thớ (Wood Engraving): Khắc trên tấm gỗ được cắt ngang thớ, cho phép tạo ra các đường nét mảnh và chi tiết rất mịn.

Bản in đa màu (Multi-block Print): Kỹ thuật sử dụng nhiều ván gỗ, mỗi ván được khắc và in một màu sắc riêng.

Chồng bản (Registration): Kỹ thuật đảm bảo các ván in chồng màu chính xác, không bị lệch hình ảnh.

4. Các Loại Gỗ và Đặc tính

Gỗ mềm (Softwood): Loại gỗ dễ đục, thớ lỏng (ví dụ: Tùng, Bách), thường dùng cho in ấn khổ lớn hoặc tác phẩm thử nghiệm.

Gỗ cứng (Hardwood): Loại gỗ chắc chắn, thớ dày (ví dụ: Hương, Lim, Gụ), lý tưởng cho điêu khắc chi tiết và tác phẩm có giá trị lâu bền.

Thớ gỗ (Grain): Hướng và mật độ của các sợi gỗ, quyết định độ mịn và cách đục của thợ khắc.

Tâm gỗ (Heartwood): Phần lõi bên trong của thân cây, thường có màu sẫm, độ cứng và độ bền cao nhất.

Gỗ ghép (Laminated Wood): Các lớp gỗ dán lại với nhau, được xử lý để tăng độ ổn định và tránh nứt nẻ, cong vênh.

5. Thuật ngữ Hoàn thiện và Bảo quản

Đánh bóng (Sanding/Polishing): Quá trình dùng giấy nhám hoặc vật liệu mài mòn để làm mịn bề mặt gỗ.

Phủ dầu (Oil Finish): Hoàn thiện bằng các loại dầu tự nhiên (như dầu Tung, dầu Lanh) để bảo vệ và làm nổi bật vân gỗ.

Sơn mài (Lacquer): Lớp phủ bảo vệ từ nhựa cây, tạo độ bóng cao hoặc mờ, thường dùng trong nghệ thuật truyền thống.

Chống mối mọt (Pest Control/Treatment): Xử lý hóa chất hoặc nhiệt độ để ngăn ngừa côn trùng và mối mọt phá hủy gỗ.

Bảo tồn (Conservation): Công tác duy trì, phục hồi và xử lý các hư hỏng cho tác phẩm điêu khắc gỗ cũ có giá trị.

6. Phong cách và Thể loại

Trạm trổ (Carving/Engraving): Hành động dùng đục và dao để tạo hình hoặc hoa văn trên bề mặt gỗ.

Tạc tượng (Sculpting): Hành động tạo ra các tác phẩm điêu khắc ba chiều, đặc biệt là tượng người hoặc vật.

Đồ họa truyền thống (Traditional Printmaking): Thể loại nghệ thuật sử dụng các kỹ thuật in thủ công trên ván gỗ hoặc các khuôn in khác.

Nghệ thuật dân gian (Folk Art): Các tác phẩm khắc gỗ mang đậm tính truyền thống, thể hiện đời sống và văn hóa địa phương.

Yếu tố trang trí (Ornamentation): Các họa tiết, chi tiết phụ được chạm khắc để tăng tính thẩm mỹ và giá trị cho tác phẩm.

Quy trình các bước của ngành học Khắc gỗ
Quy trình các bước của ngành học Khắc gỗ
Bước 1: Chuẩn bị Vật liệu và Bản phác thảo (Material & Sketch)
Chọn loại gỗ (gỗ mềm cho in tranh/khắc nổi, gỗ cứng cho điêu khắc chi tiết) và chuyển bản phác thảo cuối cùng lên bề mặt gỗ bằng cách vẽ trực tiếp hoặc sao chép.
Bước 2: Cố định và Khắc Đường viền Chính (Fixation & Outline)
Cố định khối gỗ chắc chắn vào bàn làm việc. Sử dụng đục, dao chữ V, hoặc dao gọt để tạo ra đường viền chính của hình ảnh/hình khối, phân tách rõ ràng khu vực cần giữ lại và loại bỏ.
Bước 3: Đục và Loại bỏ Mảng lớn (Removing Large Areas)
Sử dụng các loại đục dẹt và rộng (gauge) để gọt bỏ các mảng gỗ lớn. Đây là bước tạo hình thô, nhanh chóng loại bỏ các vùng sẽ trở thành không gian nền (trong điêu khắc) hoặc vùng không in (trong tranh khắc nổi).
Bước 4: Tinh chỉnh Chi tiết và Kết cấu (Detailing & Texturing)
Sử dụng các công cụ khắc nhỏ và sắc bén để làm mịn các bề mặt cong, tạo ra các chi tiết nhỏ, kết cấu phức tạp và các hiệu ứng bóng đổ. Đây là bước đòi hỏi sự tỉ mỉ và khéo léo cao nhất.
Bước 5: Chà nhám và Đánh bóng (Sanding & Polishing)
Loại bỏ các vết dao và làm mịn bề mặt gỗ bằng giấy nhám. Bước này cực kỳ quan trọng đối với điêu khắc tượng gỗ để tạo độ mượt mà và cảm giác xúc giác tốt cho tác phẩm.
Bước 6: Xử lý Bề mặt và Bảo quản (Finishing & Preserving)
Phủ dầu, sáp, hoặc vecni để bảo quản gỗ khỏi ẩm mốc, mối mọt, và làm nổi bật màu sắc tự nhiên cùng vân gỗ của vật liệu. Đối với tranh khắc, đây là bước kiểm tra khuôn in cuối cùng.
Bước 7: In thử / Bàn giao Tác phẩm (Proofing / Delivery)
(Đối với tranh khắc): Tiến hành lăn mựcin thử trên giấy để tạo ra bản in gốc. (Đối với điêu khắc): Bàn giao tác phẩm điêu khắc gỗ đã hoàn thiện cho khách hàng hoặc triển lãm.

Ngành học có đào tạo môn này

Môn này hỗ trợ công việc tương lai nào?

No items found.

Sau khi học chuyên sâu về khắc gỗ, bạn có thể theo đuổi các công việc:

Nghệ nhân điêu khắc

  • Sáng tác các tác phẩm điêu khắc gỗ 3D để bán hoặc triển lãm.

Họa sĩ tranh khắc gỗ

  • Sáng tác và in các tác phẩm tranh 2D.

Kỹ sư thiết kế sản phẩm

  • Thiết kế và chế tác các sản phẩm nội thất, đồ trang trí từ gỗ.

Giảng viên/nghiên cứu viên

  • Dạy và nghiên cứu về nghệ thuật khắc gỗ tại các trường đại học, trung tâm văn hóa.

Phần mềm sử dụng